Menonici | Olędrzy

Menonici

Menonici to grupa wyznaniowa powstała jako odłam protestantyzmu w nurcie anabaptyzmu. Rozwinęła się w końcu lat 30. XVI w. na terenie Niderlandów i północnych Niemiec, biorąc nazwę od swojego przywódcy Menno Simonsa. Członkowie tej wspólnoty uznawali tylko dwa sakramenty: chrzest w wieku dorosłym oraz Eucharystię. Obowiązywał ich zakaz służenia w wojsku, piastowania urzędów i składania przysięgi. Żyli w zamkniętych gminach wyznaniowych, bez wydzielonego stanu duchowieństwa, w których naczelną zasadą
była skromność i kult ciężkiej pracy.

Na tereny Polski menonici przybyli w drugiej połowie XVI w. Prześladowani religijnie w swojej ojczyźnie, znaleźli azyl na terenach tolerancyjnej Rzeczpospolitej. Mając doskonałe umiejętności osuszania terenów podmokłych, zasiedlili obszary zalewowe, w pierwszej kolejności Żuław Wiślanych, potem zaś Doliny Dolnej Wisły oraz częściowo Mazowsza i Wielkopolski.

Olędrzy

Olędrzy to osadnicy na prawie długoterminowej, dziedzicznej i pozbywalnej dzierżawy, terenów zalewowych północnej Polski. W początkowej fazie, od drugiej połowy XVI w., zjawisko to dotyczyło głównie menonitów. Po wojnach szwedzkich w XVII w. wieloletnia dzierżawa objęła poza menonitami także ewangelików oraz katolików narodowości niemieckiej i polskiej, zwanych od tego momentu ogólnie olędrami.

Wynikiem tego osadnictwa jest także bardzo specyficzny krajobraz kulturowy. Wyznaczają go układy wsi – rzędówki bagienne, gdzie główna droga usytuowana jest wzdłuż wału przeciwpowodziowego, zaś pola poprzecinane są licznymi kanałami i rowami melioracyjnymi. W przestrzeni tej budowane były drewniane zagrody, mieszczące pod jednym dachem część mieszkalną, inwentarską i stodołę, często również z podcieniowymi wystawkami.