Idea OPE

Założenie Olęderskiego Parku Etnograficznego


Głównym celem powołania Olęderskiego Parku Etnograficznego jest odtworzenie w wydzielonej przestrzeni obecnej osady Wielka Nieszawka historycznego krajobrazu kulturowego nadwiślańskiej wsi olęderskiej z przełomu XIX i XX w. Sama miejscowość posiada bogatą historię związaną z osadnictwem olęderskim, gdyż to właśnie tu menonici przybyli w 1564 r., zakładając gminę z domem modlitwy. Do końca drugiej wojny światowej był to jeden z głównych ośrodków życia tej społeczności.

W granicach Parku zrekonstruowany zostanie fragment rzędówki bagiennej z główną drogą biegnącą wzdłuż wału przeciwpowodziowego, równoległymi pasami pól oraz ulokowanymi tam trzema pełnymi siedliskami. Poszczególne pola oddzielać będą kanały odwadniające, wzdłuż których posadzone będzie charakterystyczne zadrzewienie śródpolne - wierzby. Pomiędzy nimi, jak i przy głównej drodze prowadzącej wzdłuż wału wiślanego, wygrodzone zostaną płoty wiklinowe, które służyły jeszcze na początku XX w. do zatrzymania żyznego namułu, który nanosiły wylewy rzeki.

W przestrzeni zrekonstruowanej wsi znajduje się obecnie zdewastowany cmentarz menonicki. Zostanie on uporządkowany, zaś w jego wydzielonym sektorze ustawione zostaną zabezpieczone przed zniszczeniem nagrobki z innych nekropolii.

W tak wygenerowane środowisko translokowane zostaną najcenniejsze zagrody olęderskie, pochodzące w większości z XVIII w., choć w formie, w jakiej istniały na przełomie XIX i XX w. Dzięki temu uda się ratować poszczególne budynki, które w innych warunkach nie miałyby szans na przetrwanie. Docelowo na wybranym terenie stanąć ma osiem zabytków dużej architektury, tworzących razem trzy pełne zagrody oraz jeden budynek administracyjny. Wszystkie postawione zostaną zgodnie z przyjętą zasadą bytowania na terenie zalewowym - częścią mieszkalną w górę nurtu rzeki.


Wśród nich znajduje się np. jeden z trzech zachowanych w całym pasie Dolnej Wisły domów podcieniowych ze wsi Kaniczki, jedyna zachowana do dziś zagroda z częścią mieszkalną, inwentarską i stodołą pod jednym dachem w konstrukcji drewnianej ze wsi Niedźwiedź, zagroda bogatego chłopa ze wsi Wielki Lubień, wolno stojący spichlerz z Wielkiego Zajączkowa czy stodoła ze wsi Wielki Wełcz.

Dziś Muzeum Etnograficzne w Toruniu jest w dalszym ciągu jedyną placówką w kraju dążącą do utworzenia oddzielnego skansenu związanego z osadnictwem olęderskim. Niezmiernie ważnym jest również fakt, że w żadnej z zagród nie mieszkają już potomkowie Olędrów. Projekt ten jawi się jako jedyna szansa poznania kultury osadników, którzy mieszkali tu przez ponad czterysta lat.

Wszystkie te czynniki powodują, że Olęderski Park Etnograficzny będzie nie tylko próbą odzwierciedlenia krajobrazu nizin z zachowaniem najważniejszych zabytków architektury. Wymiar popularyzatorski i dydaktyczny, wzbogacony przewodnikami i książkami, uczyć będzie tolerancji, w jakiej przez ponad czterysta lat żyli na jednym terenie mieszkańcy różnych narodowości i religii.

Copyright by Muzeum Etnograficzne w Toruniu